बरनि सुबुं मुलि : मोनसे सावरायनाय

Rate this post

आयदा- नै

2.0 सुबुं मुलि बानायनाय:

सुबुं मुलिखौ हाग्रानि बिफां-लाइफां, फिथाइ-सामथाइ, बिगुर, रोदा, जिब-जुनार, एम्फौ-एनलानि बिगुर, बेदर, हारा, बायदिसिनानिफ्रायनो बानायनाय जायो। गुबुन गुबुन लोमजानाय साजानाय, बेरामफोराव सुबुं मुलिखौ गुबुन गुबुन रोखोमै बानायना बाहायो। जेरै- भरन, गुन्दै, बिदै, बरि, रुनाय एबा फुदुंनाय। बेफोरखौ माबादि बानायो एबा बानायनांगौ बेनि सोमोन्दै गाहायाव होनाय जाबाय।

क) भरन बानायनाय:

जायखिजाया बिफां-लाइफां, बेन्दों, फिथाइ-सामथाइ, बिगुर, रोदा बायदिनिफ्राय भरन बानायनोब्ला अन्थाय थाफायाव गासै जिनिसखौ देग्लिनांगौ एबा उननांगौ आरो गोरानद्रायब्ला उननाय एबा देग्लिनाय समाव दै सारस्रिनानै होनांगौ। भरनखौ गोरा मुवानिफ्राय बानायोब्ला गिबियावनो बिखौ अनगुन्दैबादि देग्लिनानै लाग्रोनांगौ बेनि उनावसो दै होनानै भरन बानायनांगौ।

ख) गुन्दै:

मुलि गुन्दै बानायोब्ला नांगौ नांगौ जिनिसफोरखौ गोरानै उनग्लिनानै एबा देग्लिनानै जोबोर मोजाङै सालिना बार हाबनो हायैबादि बथल, बयाम एबा प्लाष्टि·आव दोननो नांगौ। बेनि उनाव जानाय समाव नेम बादियै दै, गायखेर, बेरेमोदै, घि बायदिजों गलायनानै लोंनांगौ।

ग) बिदै बानायनाय:

जायखिजाया बिफां-लाइफां, बेन्दों, फिथाइ सामथाइ, बिगुर, रोदा बायदिनिफ्राय बिदै बानायनांगौ जायोब्ला जिनिसफोरखौ गिबियावनो मोजाङै सुना लानानै मस्रायनानै एबा देग्लिनानै बिनि बिदैखौ दिहुननांगौ। बिदैखौ बिफां बिगुर आरो बेदरनिफ्राय दिहुननांगौ जायोब्ला दै सारस्रोनानै देग्लिनानै बिनि बिदैखौ दिहुननांगौ एबा देग्लिनानै दै इसे होना सेबनानै जोबोर मोजाङै सारनांगौ।

घ) बरि बानायनाय:

बरि बानायनांगौ जायोब्ला नांगौ जानाय बिफां-लाइफां फिथाइ-सामथाइ, बिबार, बेन्दों, बिगुर, रोदा बायदिखौ मोजाङै उनग्लिनानै एबा देग्लिनानै बुट गरसेजों समान जखानि बरि बानायनांगौ आरो बरिखौ जोबोर मोजाङै फोराननानै बार नांनो हायै बादि बथलाव सोना दोननांगौ एबा प्लाष्टिकआव खाथेनानै दोननांगौ।

ङ) रुनाय एबा फुदुंनाय:

जायखिजाया बिफां लाइफां-फिथाइ, बिबार, बिगुर, रोदा बायदिखौ रुनानै एबा फुदुंनानै बाहायनांगौ एबा लोंनांगौ जायोब्ला मुलिखौ होनानै दैखौ जेसेबां जखानि होदोंमोन बेखौ जबहोनानै एबा रानहोनानै  1/4 बाहागो एबा 1/8 बाहागो एबा 1/16 बाहागोल’ दोननांगौ। बिनि उनाव मोजाङै सरनानै बार नांनो मोनैबादि बथ’लफोराव मोजाङै सोना दोननांगौ।

च) माला बानायनाय:

बबेबा बबेबा लोमजानाया खायसे बिफां लाइफांनि रोदा, बिगुर, फिथाइ, बेदर, देन्था बायदिखौ माला बानायना गाननांगौ अब्लानो हामो। जायखिजाया मुवा बेसाद, रोदा, फिथाइ, बिगुर, बेदर, देन्था बायदिखौ माला खालामनायाव होनायनि खायसे जखा एबा बिबांफोर थायो बेफोरखौ जखानि होनानै खायसेखौ गोनांथि बादियै एम्फौ फिथोबआव सोनानै आवा खुन्दुंजों खाथेनानै माला महरै आखाइ, गोदोना, जानजि बायदियाव गाननांगौ। खायसेखौ फिथोबआव सोआ लासिनो खुन्दुंजोंनो फाननानै गाननांगौ एबा गानहोनांगौ आरो खायसेखौ फाथोनि दिरुंजोंबो गाननांगौ एबा गानहोनांगौ। बेबादिनो खायसे लोमजानायनि गाननायनि थि सान थायो जेसेबां सान गाननांगौ बिसिमल’ गाननांगौ बेनि खम एबा बांसिन सान गानाब्ला लोमजानाया एबा बेरामा हामा। नाथाय खायसे लोमजानायनि मालाया गाननायनि जेबो थि सान थाया जेब्ला हामो अब्लासो गारनांगौ।

2.1 बेराम आरो मुलिनि मुं:

1) गथ’फोर गगा मोननाय:- निथि, खालजिरा आरो सामब्राम गुफुरखौ जयै बेसरनि थावगुबैजों फुदुंनानै थालो, गन्थं, खोमा, आखाइ आथिं आरो आफा थालायाव फुननानै होनांगौ।

2) गुजुनाय (Cough):- हाइजें आरो थुलुंसिखौ देनानै बिदै दिहुननानै फुदुंनानै एबा फुदुङालासि बेरेमोदैजों गलायना लोंनांगौ। बेनि अनगायैबो गिलाससे गायखेराव सामुससे हालदै गुन्दै, जिरा, गलमरिस, इलासि, हाइजें गोरान आरो दै इसे होदेरनानै फुदुंनानै सरनानै बेरे मोदै लगायनानै उन्दुनायनि सिगां लोंनांगौ। बेबादि खालामनानै स्नि सानसो लोंनांगौ।

3) खर’ गिदिंनाय आरो खर’ सानाय:- हानि सबाय, खिफि बेन्दों, थाइजौ मादालि, सांग्रेमा बिफांनि बिजौ 6 था, बानलु बोरदोन था, गलमरिस था, अंख्रा बिजौ 6 था, आलारि गोजा 6 था आरो खांख’मा बिदै हिनजावनिबा 6 था आरो हौवानिबा 5 था बेफोर गासैखौबो जयै अनथाय थाफायाव उननानै एबा देनानै भरन बानायना खर’आव होनांगौ।

4) आवलुरि लोमजानाय:- आवलुरि लोमजानायाव गथ’फोरा सान बारै बारै लोमजायो। बेबादि जायोब्ला खमा बिफांनि रोदा, गराइ आथिं औवानि रोदा, थिनालियाव थानाय दाबसा हाग्रानि रोदा आरो दाउ गोसोम गनायनि बिखानि गांखौ फुनानै गासैखौबो ज’ खालामनानै एम्फौ फिथोबआव सोनानै खुन्दुं आवाजों गानहोनांगौ।

5) लोमजानाय समाव मोदोम दुंनायखौ सुग्लायहोनाय:- माब्लाबा माब्लाबा लोमजायोब्ला मोदोमा जोबोर दुंखावो। बेबादि मोदोमनि दुंनायखौ खमायहोनो एबा सुग्लायहोनो थाखाय फेनेल खुगाखौ अनथाय थाफायाव उनग्लिनानै एबा दैजों सिफ्लेनानै भरन बानायना खाफालाव एबा बिखायाव होनांगौ।

6) सुबिनि:- खायसे गथ’फोरनि बिखाया जौखोलाङो एबा गोजौ जालाङो बेनो जादों सुबिनि। बेबादि जायोब्ला मालभग थालेरनि रोदा, थुलुंसि गोसोमनि सानजाहा थांनाय रोदा, दाउगोसोम आरो दाउगोमो गनायनि बिखानि गां आरो अगदाबनि हा गोजाखौ जयै एम्फौ फिथोब गोमोआव सोनानै खुन्दुं गोमोखौ गुथा सानानै खाना गाननांगौ।

7) जनदिस (Jaundice):- जनदिस जायोब्ला मेगना गोमो जायो, हासुदैया गोमो जायो, माब्लाबा सोलेराबो गोमो जालाङो, जोबोर उन्दुनो ओंखारो, जानो गोसो गैयि जायो आरो लोमजायो। जनदिसखौ फाहामनायनि राहाया- दिंखिया गन्दानि रोदा आरो गंगार थाइसिब बिफांनि रोदाखौ आसि गेजेरनि सिनजों समान गुथा बानायनानै जयै खुन्दुं आवा गुफुरजों मेरायनानै गोदोनायाव स्नि सान गाननांगौ।

8) निम’निया (Pneumonia):- निम’नियाया जाबाय बिखा समफ्ल’नि बेराम। बे बेरामा जायोब्ला थाब थाब हां लायो, बिखायाव सोदोब जायो, बिखा सायो, हागादैया गोमो जायो आरो मानसिखौ बेरामि नुयो। निम’निया लोमजानायनि थाखाय गोबां जिनिसफोरखौ देग्लिनानै बरि बानायना फोरानना जानांगौ। बेफोर- सनाफुलि, रुपाफुलि, थिनसिरिया, सारिसिरिया, जलंगा बान्थु, मानामुनि उन्दै-गेदेर, खिफि बेन्दों, मोनगाम्बारु, दावगां जोला, गोथै आमलाइ, जारि, बानलु बोरदोन, दावस्रि आथिं, बेसर दाबा, थालेर लाइखं, सेलेका फिथाइ, बावरा फिथाइ, सिमफ्रि, आमलाइ, हाइजें, बस रोदा, बेफोरनि अनगायैबो बाजाराव मोनग्रा-जयपल, लालचन्दन, बगा चन्दन, खालाचन्दन, दालसिनि, इलासि, ककरखाता, कालानिमुख (गोसोम संख्रि), सागर फेना (गथा खानाय दै), जारुख गु रोखोम, जिरा, जयप्रति, गलमरिस, कारेंका, चिरुथा, चिरुथिथा बेफोर गासैखौबो मिस मिस उनग्लिनानै एबा देग्लिनानै बुटजों समान जखानि बरि बानायना फोराननानै जानांगौ।

9) हाफानि (Asthma):- बे बेरामा जायोब्ला हां लानो खस्ट जायो, गारामाया गाबफायो, बिनि आसिगुर आरो गुसथिया नीला जायो, गोदोनानि रोदाया बुखाङो। बेयो हराव बांसिन सिखारो एबा जायो। बे बेरामखौ फाहामनायनि राहाया- ना सालनि बिखायाव थानाय आइसा मोननै, नारें आसिनि सानजाहा थांनाय रोदा आरो साल बिफांजों बिखुं बानायनाय हिन्जाव दाबा (सिखा दाबा) नि बिखुंखौ सैना होनानै जयै अन्थाय थाफायाव उनग्लिनानै एबा देग्लिनानै बरि खालामनांगौ। बेनि उनाव बरिखौ गिलासआव दैजों गलायना लानानै खासिखौ सावनानै गिलासनि दैयाव खेबथाम सोमब्र’नांगौ। बेनि उनाव थालिर बिलाइनि दना खालामनानै बेजों लोंनांगौ एबा दौनांगौ आरो लोंखांनानै एबा दौखांनानै थालिर लाइखौ खावनै खालामनानै बिखायाव स्नि बार हुख्लायनानै गारनांगौ। बेबादि थालिर लाइखौ खावनै खालामना हुख्लायनायखौ गिबि दौजेननायावल’ खालामनांगौ उननियाव नांलाया।

10) उदै सानाय (Stomach Pain):- मोदैखि, सुमफ्राम बिजौ मोनथाम, मोखोना बिजौ मोनथाम, संख्रि खेबखांगाथाम आरो एमाव जयै सिफ्लेनानै गलायना लोंनांगौ बेनि उनाव लोंखांनानै गोदिखौ उदैयाव बिलिदनांगौ। बेनि अनगायैबो कानसिसानि बिलाइ, बिबार आरो देन्थाखौ देग्लिनानै सानसेयाव सामुससेयै सानब्रैसो जानांगौ।

11) उदैयाव अन्थाय जानाय:- उदैयाव अन्थाय जायोब्ला पाट गाजानि बिलाइ, सागर फेना (गथाखानाय दैनि फेंफोना) आरो मिस्रि मोनथामजों उनग्लिनानै एबा देग्लिनानै दैजों सोमना जोबोर मोजाङै सरनानै फुं फुङाव दानथाम-दानब्रैसो लोंनांगौ।

12) गेष्ट्रिक (Gastric):- आमलाइ फिथाइ, बावरा फिथाइ, सेलेका फिथाइखौ फोराननानै देनानै गुन्दै खालामना गिलाससे दैयाव सामुससे होनानै गलायना फुं फुङाव उदै खालियाव लोंनांगौ। बेनि अनगायैबो गेष्ट्रिक जानो हायैनि सानफ्रोमबो फुं फुङाव उदै खालियाव दै गिलासेयै लोंनांगौ। बेनि अनगायैबो बाजाराव मोनग्रा बगा निमक (गुफुर संख्रि), काला निमक (गोसोम संख्रि), फिटकुरि, निसादल, फिफेरमेन, जकार, गथाकार, सन्दुक लबन बे मोनदाइनखौबो दैयाव मोजाङै फुदुंनानै लाना फुं फुङाव उदै खालियाव लोंनांगौ।

13) खिनाय जानाय:- सुमफ्राम बिजौ, सिगुन बिजौ, मोखोना बिजौ आरो दंफां राखेब बिजौखौ सेबनानै बिदैखौ लोंनांगौ।

14) नारि सानाय एबा उथुमाइ सानाय:- उथुमाइ सायोब्ला मानामुनि उन्दै-गेदेर आरो जाबस्रिं बिलाइखौ थावजों एवस्रेमनानै जानांगौ।

15) खुबिर अरनाय:- खाथ्रि गोसोम आरो खाथ्रि गुफुरनि बेदर, फसा-हारा (बजाराव मोनग्रा), अमा बिख्लो नङाबा मुफुर बिख्लो आरो मोदैखि गासैखौबो देनानै खुरैयाव सोमनानै दौनांगौ एबा लोंनांगौ।

16) मुलि दौख’नाय (उदैयाव गाज्रि गेस थानायखौ दौख’नाय):- दाउसा मेख्रेबनि रोदा, आस्रा बिफांनि रोदा, जाम बिलाइ, हाइजें आरो गलमरिसखौ जयै उननानै एबा देग्लिनानै बरि खालामनानै फोरानथारनानै जानांगौ गासै थरबा नङाबा स्निथा सानसेयाव थरसेयै।

17) किरमि:- किरमि जायोब्ला उन्दुनायाव हाथाय ख्रे ख्रे अरो, उदैया लेन्दाय जायो, गोरान गुजुयो, गन्थं आरो खिबुआव मानो, खुदै अल’ अल’ जायो, जुमुदै गारलुबाय थायो आरो माब्लाबा गोबाल’यो। किरमि जायोब्ला बेखौ फाहामनो थाखाय जोगलावरि बिलाइखौ सिफ्लेनानै बिदैखौ फुं फुङाव सप्तासेसो लोंनांगौ। बेनि अनगायैबो निम रोदानि बिगुरखौ रुनानै दैखौ सामुससेसो जखानि 7 सानसो फुङाव लोंनांगौ।

18) मेगन हायि जानाय:- फुल दावदैनि बिबार आरो सिंग्रि बिलाइखौ संख्रि इसे होनानै सिफ्लेनानै बिदैखौ मेगनाव होना लानांगौ।

19) गन्थंजों थै गनाय:- खानसिसा बिलाइ आरो बिबारखौ सेबसननानै बिदैखौ गन्थं सिङाव सोहरनांगौ।

20) खुरु:- बेयो रोखोमसे बिगुरनि बेराम। खुरु जायोब्ला सलन्थाइ बिलाइ (खुरु बिफां) गांबा, थुलुंसि बिलाइ आरो सामब्राम गुफुरखौ संख्रिजों लोगोसे खुरु जानाय जायगायाव हुफ्लेनानै लानांगौ।

21) माननाय:- निम बिलाइ आरो हालदैखौ 2 लिटारसो दैयाव फुदुंनानै एबा रुनानै दैखौ फोरनना 250 ml सोल’ बानायनांगौ आरो बेखौ नालेंखरनि थावजों गलायनानै फुननांगौ। बेबादि फुननायखौ दानमोननै मोनथामसो फुननांगौ।

22) बिगुर राननाय आरो गावस्रानाय:- जेन्थ’खा बिलाइखौ उनग्लिनानै एबा देग्लिनानै फुननांगौ बेनि अनगायैबो निम बिलाइनि थाव बानायनानै फुननांगौ।

23) मोदामाव दाख्ला दाख्लि खुरुबादि जानाय:- बेबो रोखोमसे बिगुरनि बेरामानो। बियो बांसिनै फेन्दा जरायाव जायो आरो माब्लाबा मोखां आरो गोदोनायावबो जायो। बेबादि जायोब्ला निम बिलाइजों बानायनाय थाव फुननांगौ। बेनि अनगायैबो जेन्थखा बिलाइखौ देग्लिनानै बिनि बिदैखौ गायखेर दाखाजों लागायनानै फुननांगौ।

24) सालमाइ:- सालमाइया सिथर फिसा जायो, बेवहाय माइरं थायो। सालमाइया बांसिनै मोखाङाव जायो। सालमाइ जायोब्ला फुङाव सिखारनानै गावनि खुदैखौ फुनना लानांगौ। बेनि अनगायैबो अर्जुन बिफांनि बिगुरखौ देग्लिनानै भरन बानायना फोननांगौ। बेनि अनगायैबो पाट गाजानि बिलाइ आरो हालदैखौ जयै देनानै फुननांगौ।

25) आथिं-आखाइ लोरिनाय:- कानारि आरो इन्दि बिलाइ मोननैनि जायखिजाया मोनसेजों घिउ होनानै अराव हांना नानांगौ।

26) हाइ ब्लाद प्रेसार:- दुंब्रु गिलाससे दैयाव नारेंकाजि (लेबु) सैसे सेबनानै बेरे मोदै गलायना सानफ्रोबो फुङाव जेबो जायालासि द’ दानसो लोंनांगौ। बेनि अनगायैबो फुं फुङाव उदै खालियाव द’ दानसो सामब्राम गुफुरखौ गिलाससे दैजों जानांगौ।

27) ल’प्रेसार:- उन्दुनायनि सिगां दाउदै आरो गायखेर लोंनांगौ। बेनि अनगायैबो मोजां मोजां खाजा जानांगौ। जेरै- बुट, गोथां मैगं, खुसिया, नास्राय, मागुर ना बायदि।

28) हिमग्ल’बिन खम जानाय:- थालेर मैखुन संनानै जानांगौ। बेनि अनगायैबो थास’ गोसोमनि देन्थाखौ संनानै जानांगौ।

29) बिन्दिस्वर (हासुनायाव आलौनाय):- काइथा आलु बेदर, बुरि थखन बेदर आरो तालमिसरि बे मोनथामखौबो देनानै सोमना दोननानै बिदैखौ लोंनांगौ। बेनि अनगायैबो नारें काजि (लेबु) नि बिदै सेबनानै दै गलायना सिनि इसे होना लोंनांगौ।

30) दायेबिटिस:- दाउसा मोख्रेबखौ देनानै बिदै दिहुनना 30 ml. सो जखानि सानसेयाव खेबनैयै लोंनांगौ। बेनि अनगायैबो गोमब्रि फिथाइ आरो बेहेल बिलाइखौ देग्लिनानै बिदै दिहुनना सानफ्रोमबो 10 ml. सो जखानि लोंनांगौ।

31) बगास्राब (आइजोफोरनि):- खिफि बेन्दों 6 था, खारं खान्दाय बिफांनि बिगुर, बाबु लथा बिगुर, मान्दार बिफांनि बिगुर आरो बुरि थखन (दाउज्ला खुंगुर)नि बेदरखौ देनानै हरसे सोमना दोननानै अखानायै लोंनांगौ।

32) खानाय गनाय:- आमलाइ फिथाइनि बिदै फुननांगौ। बेनि अनगायैबो भ्रिंगराज आरो जेन्थखा खौ देनानै थाव नालेंखरजों रुनानै सरना बेखौनो थावबादि बाहायनांगौ।

33) खावफि (Dandruff):- खानायाव खावफि जायोब्ला खानायखौ खारदैजों लोबनांगौ। बेनि अनगायैबो खानायखौ अराय मोजाङै लाखिनो थाखाय जबा बिबार आरो बिलाइजों लोबनांगौ आरो जेन्थखाखौ देनानै दाउदैजों गलायना भरन होनाय बादि दसे लानानै लोबनांगौ।

34) उदैखौ अराय साफायै आरो मोजाङै लाखिनाय:- उदैखौ अराय मोजाङै लाखिनो थाखाय निम बिलाइ, पदिना बिलाइ, मानामुनि उन्दै-गेदेर बेफोरनि जायखिजाया मोनसे सानफ्रोमबो फुङाव उदै खालियाव गांनैयै जानांगौ आरो दै लोंनांगौ।

35) अर खामनाय:- अर खामोब्ला खामनाय जायगाखौ गोख्रैयै गुसु दैयाव सोमनांगौ। बेनि उनाव थालिर बिफांनि दै होनांगौ, आलुखौ देनानै होनांगौ। लोगोसे बसखौ देनानै एन्टिबायटिक हिसाबै होनांगौ।

36) आसि खर’ जानाय (Whitlow):- जेन्थ’खा आरो हालदैखौ देनानै भरन बानायना फुननानै एबा होनानै लानांगौ। बेनि अनगायैबो नारेंकाजिखौ सोना लानांगौ।

37) हाथाय एम्फौ जानाय:- दावगांजोला गोसोमनि बिलाइ, बानलु बोरदोन थाइनै आरो हाइजें मोनथामखौ देग्लिनानै उन्दुनाय समाव हाथायाव लितनानै लानांगौ। फुङाव दाबसा रोदा नङाब्ला जाथ्रासि रोदाजों हाथाइखौ एरनानै लानांगौ। बेनि अनगायैबो बाजाराव मोनग्रा कर्पुर आरो फाथै देन्थाखौ देनानै एम्फौ जानाय हाथायाव एरसोनानै लानांगौ।

38) सैमा अरनाय:- रति बेगर, बुरि थखन बेदर, सिठना बिगुर, मैफ्राय गोजानि रोदा, आग लाइनाय माइ बेफोर गासैखौबो जयै देग्लिनानै बुटजों समान जखानि बरि बानायना बेरे मोदै एबा हाइजेंजों सानसेयाव थरथामै सानथाम गासै गुथा जानांगौ। जानायाव सांग्रां जानांगौ जेरै- एम्फौ मोनजाया, ना बारलि मोनजाया, मैखुन आरो गरसि मोनजाया। बेनि अनगायैबो सैमा अरोब्ला भरनबो होनो हायो। बेयो जाबाय मोज्लाइ 7 था, थिकथिकानि लान्जाइ, थाम्फै खर’ 7 था, मोसा मेगन बेगर, सब बेदर, आग लायनाय माइनि 7 था माइरं, रति बेगर बेफोर गासैखौबो देग्लिनानै थालोआव ब्लेडजों हनानै ना खांखिलानि सुजों गावनानै भरन होनांगौ।

39) मोसौनाव जानाय खान्थिखर:- बेयो रोखोमसे गारायबादि, बियो मोसौनि फाफ्लियाव जायो। बेयाव बेटारि बाहायखोन्दानि एसिद, थांखु, खारै, थाव गुबै आरो सुनैखौ ज’ खालामनानै फुनना होनांगौ।

40) मोसौनाव एम्फौ नांनाय एबा एम्फौ जानाय:- मोसौनाव एम्फौ नाङोब्ला औवा हाथाइखौ उल्थायै हासुं बानायनानै बेवहाय थिकथिका एम्फौखौ गोथाङै सोनानै फाथोनि दिरुंजों गोदोनायाव हां खनसेयैनो गानहोनांगौ आरो गानहोखांनानै नायफिननो मोना।

2.2 सुबुं मुलिनि बानजायनाय:-

सुबुं मुलिनि बानजायनाया बर’ सुबुं समाजाव गोबां। सुबुं मुलिखौ बर’फोरनि गेजेराव मिथिस’हायै समनिफ्रायनो बाहायबोदों। गिबियाव सुबुं माहारिनि गेजेराव Doctor फोर गैयामोन आरो गोनोखोजों दिहुनजानाय मुलिबो मोननो थाङामोन। बै समाव जायखिजाया गिदिर-फिसा बेराम, लोमजानाय-साजानाय, रग’-बियादि जानाय, आथिं-आखाइ बायनाय बायदिफोरखौ हाग्रानि बिफां-लाइफां, बिलाइ, बिबार, फिथाइ, बेन्दों-बेनला, बिगुर, रोदा बायदिफोरखौ देग्लिनानै मुलि महरै बाहायनानैनो सोखाना लायोमोन एबा फाहामना लादोंमोन। सुबुं मुलियानो आगुनि बर’ सुबुंनि लोमजानाय साजानाय, बेराम, रग, बियादिफोरखौ सोखानायनि एबा फाहामनायनि गुदि राहामोन। बेनि उनाव लासै लासै सुबुंनि सोलो आरो गियाना बांबोनानै सुबुं मुलिनिफ्रायनो गोनोखोआरि आदब खान्थिजों सोदांनानै आथिखालनि बाजाराव मोननो हानाय एबा Medical आव मोननो हानाय मुलि दिहुननानै लाबाय आरो लोमजानाय साजानायखौ नायग्रा Doctor फोरबो ओंखारबाय। अब्लाबो सुबुं मुलिनि बाहायथाया आथिखालावबो जोबनानै थाङाखै। आथिखालावबो सुबुं मुलि बाहायनानै बर’फोरनि गेजेराव बेराम आरो लोमजानाय साजानायखौ फाहामगासिनो दङ।

सुबुं मुलिखौ जों गावनो नआवनो गोसो बादियै बानायना लानो हायो। बेनि अनगायैबो सुबुं मुलि बानायग्रा बिफां-लाइफां, बेन्दों बेनलाफोरखौ नआवनो एबा गावनि ननि बारियावनो गायना लानानै बेफोरखौ लोमजानाय एबा बेराम जानायनि सिगाङावनो जानानै लोमजानाय आरो बेराम जानायनिफ्राय बारग’नो हायो। जेरै- पदिना बिलाइ, निम बिलाइ, मानामुनि बिलाइ बायदिखौ सानफ्रोमबो फुङाव गांनैयै जाबाय थायोब्ला उदैनि बेरामा जानो हाया आरो उदैखौ अरायसम गोगोयै लाखिनो हायो।

2.3 सुबुं मुलिनि जेंना:

सुबुं मुलिखौ बाहायनानैनो बर’फोरा गोदो गोदायनिफ्राय लोमजानाय-साजानाय, बेरामनिफ्राय बारग’नो हाबोदों। जायनि थाखाय बर’फोरनि गेजेराव दाबो सुबुं मुलि बाहायनाय हुदाया सोलिगासिनो। नाथाय आथिखालाव सुबुं मुलियाव माखासे जेंनाफोर नुजाथिबाय। बे जेंनाफोरा जाबाय-

क) सुबुं मुलि बानायग्रा मुलि बिफां-लाइफांखौ आथिकालाव मोननो थांबांला थामहिनबा मुलिनि गुन गोनां बिफां-लाइफांफोरा जोबस्रांलांनो हमबाय।

ख) सुबुं मुलि बानायनो गोरों सुबुंनि बिबाङा खम जाबाय।

ग) सुबुं मुलि बानायनो गोबां सम नांगौ। आथिखालनि दावगालु मुगायाव सुबुङा मुलि बानायनानै लानो सम मोनला।

घ) आथिकालाव आबाद मावनायाव एम्फौफोर बुथारनो, हाग्रा फोथैनो आरो आबादा मोजां जानायनि गोबां रासायनिक मुवा बाहायसै बेनि अनगायैबो ननि बारिफोराव हाग्रा बुथारनो थाखाय मुलि बाहायसै जायनि थाखाय सुबुं मुलि बाहायनानै देहायारि खहा जाजानो गिनांगौ जाबाय।

ङ) गोनोखोजों दिहुनजानाय मुलि मोननानै बर’फोरा सुबुं मुलिखौ बाहायनो नागारनो हमबाय।

2.4 सुबुं मुलिखौ लानानै फोथायनाय:

बर’फोरनि गेजेराव खायसे सुबुं फोथायनाय दंदि जायनि गेजेरजों खायसे बाथ्राफोरखौ एबा माबा मोनसे जागोनखौ सिगांग्रो मिथिग्रोनाय। बे सुबुं फोथायनायखौ गोबां रोखोमनि मोननो हायो जेरै- जिब जुनारखौ लानानै फोथायनाय, दावमा दावसाखौ लानानै फोथायनाय, सिमांखौ लानानै फोथायनाय बायदि बायदि। थिक बेबादिनो बर’फोरनि गेजेराव सुबुं मुलिखौ लानानै आरो खायसे मुलियारि बिफां-लाइफांफोरखौ लानानै सुबुं फोथायनाय मोननो हायो। बेफोर जाबाय-

क) जन्दिस बेराम जानायाव गाननाय मालाखौ स्नि (7) साननि बारा गानोब्ला बेरामा जाफिनो होनना बर’फोरा फोथायो।

ख) मोसौनाव एम्फौ नांनायाव माला गानहोनायखौ खेबसे खाखांनायनि उनाव नायफिनोब्ला एम्फौआ खारा एबा हामा होननानै बर’फोरा फोथायो।

ग) मोखाङाव सालमाइ जायोब्ला फुङाव सिखारनानै गावनि खुदैखौ फुनना लायोब्ला हामो होनना बर’फोरा फोथायो।

घ) मेगन हायि जानायाव गावनि हासुदैजों मेगनखौ सुनानै लायोब्लानो हामो होनना बर’फोरा फोथायो।

ङ) मेगनाव बांद्राय आजोनाय जाबाय थायोब्ला आजोनाय बिफांजों बिलोगो खायोब्ला आजोनाया जाया होननानै बर’फोरा फोथायो।

च) माब्लाबा खानाइदों मोनजानानै गोदोनायाव नांथायोब्ला फुङाव सिखारनानै खानजंजों स्नि बार साननैसो गोदोनायाव खानख्लायोबानो खानायदोंआ उदैयाव थाङो होनना बर’फोरा फोथायो।

छ) गथ’फोरा लोमजानायाव लोन्थि बेरनायाव (आइ ओंखारनायाव) लुबैनाय जिरादखौ मोनजाजोबाब्ला लोन्थि बेरनाया आद्रा थायो होनना फोथायो।

ज) जायखिजाया सानाय बेरामा जायोब्ला गोखा मुवा जायोब्ला सानाया बारा जायो होनना फोथायो।

झ) हराव सबाय ओंख्रि, जोगोनार ओंख्रि जायोब्ला उदैया दुयो एबा उदैया गाज्रि जायो होनना बर’फोरा फोथायो।

मख’नो गोनांदि बेफोर फोथायनाया भांबारि गामिनि बर’ सुबुंफोरनियाव दं।

नोंथाङा सेयार खालाम:

Leave a Comment